Summer Crop : मूग पिकासाठी मध्यम ते भारी जमीन योग्य आहे. जमीन उभी-आडवी नांगरून गुठळ्या फोडून माती बारीक करावी. फळ्या लावून जमीन सपाट करावी. योग्य आकाराचे सपाट स्टीमर बनवा आणि दोन स्टीमरमध्ये पाण्याचे भांडे ठेवा. मुगाची लागवड उन्हाळी हंगामात करावी. हे कमी कालावधीचे पीक असल्याने जानेवारी ते फेब्रुवारी दरम्यान मुगाची पेरणी करावी.
पेरणीचे अंतर व बियाणे प्रति हेक्टर
लागवडीसाठी 30 सें.मी. x 10 सेमी. अंतर ठेवा. हेक्टरी 15 ते 20 किलो बियाणे वापरावे. पेरणीपूर्वी प्रथम 2.5 ग्रॅम प्रति किलो बुरशीनाशक आणि शेवटी 25 ग्रॅम रायझोबियम जिवाणू संवर्धनाची बीजप्रक्रिया करावी.
खते : 25 किलो नत्र आणि 50 किलो स्फुरद प्रति हेक्टरी पेरणीपूर्वी पावसात बियाण्यांखाली टाकावे. त्यानंतर पेरणी करावी.
पाणी व्यवस्थापन : या पिकाला 10 ते 12 दिवसांच्या अंतराने पाच वेळा पाणी द्यावे. कळी फुटणे, पीक फुलणे आणि शेंगा भरणे या काळात पाण्याचा ताण येऊ नये म्हणून काळजी घ्यावी.
आंतरमशागत : पिकाची उगवण झाल्यानंतर 10 दिवसांनी शेततळे भरून पीक आवश्यकतेनुसार पातळ करावे. साधारणपणे १५ ते १८ दिवसांनी काढणी करावी. तसेच 40 दिवसांनी वेणी लावावी.
पीक संरक्षण : पाने खाणाऱ्या सुरवंट, मेलीबग्स आणि मॅगॉट्सपासून पिकाचे संरक्षण करण्यासाठी आवश्यकतेनुसार 600 मि.ली. मोनोक्रोटोफॉस 500 लि. प्रवाहित करा. पाऊस पाण्यात मिसळून एक हेक्टर क्षेत्रावर फवारणी करा. करपा रोगाचा 15 प्रादुर्भाव आढळल्यास 2.5 ग्रॅम कॉपर ऑक्सिक्लोराईड एक लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.
कापणी : या पिकाच्या शेंगा पक्व झाल्यावर म्हणजे पेरणीनंतर साधारण ६० ते ७० दिवसांनी काढाव्यात. शेंगांचा हिरवा रंग पिवळसर तपकिरी होतो. त्यावेळी शेंगा काढणीसाठी तयार असतात. काढणी उशिरा किंवा कडक उन्हात करू नये अन्यथा शेंगा तडकतात आणि उत्पादनात घट होते.
शेंगांची काढणी शक्यतो सकाळी करावी जेणेकरुन शेंगा फुटू नयेत. पिकलेल्या शेंगा दोन ते तीन वेळा वाटून घ्याव्यात. त्यानंतर शेंगा 2 ते 3 दिवस उन्हात वाळवल्यानंतर काठीच्या साहाय्याने बिया वेगळ्या करून स्वच्छ कराव्यात.
जातीचे नाव- कालावधी (दिवस)-उत्पादन (क्विंटल/हे.)
- पुसा-वैशाखी-70- 8-10
- वैभव- 70-75- 12-14
- फुले M-2- 60-65- 10-12
- कोपरगाव- 70-7-8
- जळगाव-781- 60-65- 7-8
- T.A.P.-7- 70- 8-10
- तैवान मूंग- 65-70- 15-18
- गांबे मुग बीन (मुडेट)- 60-65- 18-20
उन्हाळ्यात मूग लागवडीचे फायदे
- उन्हाळी हंगामात मुगाच्या पिकावर तणांचा प्रादुर्भाव कमी असतो.
- कमी आर्द्रतेमुळे रोग आणि कीटकांचा प्रभाव देखील कमी होतो.
- पीक लवकर तयार होते त्यामुळे पावसामुळे होणारे नुकसान टाळता येते.
- जमिनीची सुपीकता वाढते.
- भात, गहू, तूर, बटाटा, मोहरी, वाटाणा, ऊस याशिवाय मार्च महिन्यात शेत रिकामे होते, अशा परिस्थितीत मुगाच्या लागवडीमुळे नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा चांगला उपयोग होतो.
उन्हाळी हंगामात मूग या जातीची पेरणी करा
- पुसा बैसाखी >> ही लांब बीन जात 60-70 दिवसांत तयार होते आणि प्रति हेक्टरी 8-10 क्विंटल उत्पादन देते.
- मोहिनी >> ही जात 70-75 दिवसांत तयार होते आणि प्रति हेक्टरी 10-12 क्विंटल उत्पादन देते.
- पंत मूग 1 >> 65-75 दिवसात तयार, या जातीची उत्पादन क्षमता 10-12 क्विंटल प्रति हेक्टर आहे.
- एमएल 1 >> लहान हिरव्या रंगाच्या बिया असलेले हे मूग 90 दिवसांत तयार होते आणि प्रति हेक्टरी 8-12 क्विंटल उत्पादन देते.
- वर्षा >> ही जात 60 दिवसांत तयार होते आणि उत्पादन क्षमता 10 क्विंटल प्रति हेक्टर आहे.
- सुनैना >> ही जात सुद्धा अवघ्या 60 दिवसांत तयार होते आणि त्याची उत्पादन क्षमता 12-15 क्विंटल प्रति हेक्टर आहे. ही जात उन्हाळी हंगामासाठी योग्य आहे.
- जवाहर 45 >> याला हायब्रीड 45 असेही म्हणतात. ही जात 75-85 दिवसांत तयार होते आणि प्रति हेक्टरी 10-13 क्विंटलपर्यंत उत्पादन देते.