सुकन्या समृद्धी योजना काय आहे? सुकन्या समृद्धी योजनेचे फायदे आणि तोटे, याबद्दल सविस्तर माहिती

Pradhan Mantri Sukanya Samriddhi Yojana | सुकन्या समृद्धी योजना (Sukanya Samriddhi Yojana) ही केंद्र सरकारची मुलींसाठी महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 22 जानेवारी 2015 रोजी ‘बेटी बचाओ, बेटी पढाओ’ या मोहिमेअंतर्गत देशभरात ही योजना सुरू केली.

ही योजना विशेषतः मुलींसाठी असून केंद्र सरकारची सर्वात कमी गुंतवणूक बचत योजना आहे. मुलींच्या लग्नाच्या किंवा उच्च शिक्षणाच्या वेळी ही गुंतवणूक खूप फायदेशीर ठरते. ही योजना ‘पंतप्रधान सुकन्या योजना’ म्हणूनही ओळखली जाते.

केंद्र सरकारने मुलींसाठी सुकन्या समृद्धी योजना (Sukanya Samriddhi Yojana) सुरू केली आहे. अलीकडेच सरकारने व्याजदरात मोठी वाढ केली आहे. ज्यानंतर देशातील मुलींना गुंतवणुकीवर चांगला परतावा मिळत आहे.

यंदा व्याजदर 7.60 टक्क्यांवरून 8 टक्के करण्यात आला आहे. हा असाच परतावा आहे ज्यामध्ये तुम्ही दीर्घ मुदतीसाठी गुंतवणूक करू शकता. या योजनेत दर तीन महिन्यांनी व्याज मिळते.

परंतु या योजनेत तुम्हाला 7.60% ते 8% पर्यंत परतावा मिळू शकतो. ही योजना मुलींसाठी थोडी खास आहे. त्यांची मुलगी 10 वर्षांची होईपर्यंत पालक सुकन्या समृद्धी योजनेत खाते उघडू शकतात.

सुकन्या समृद्धी योजना काय आहे?

केंद्र सरकारने ‘बेटी बचाओ बेटी पढाओ’ अभियानांतर्गत सुकन्या समृद्धी योजना (Sukanya Samriddhi Yojana) सुरू केली आहे. मुलींचे भविष्य सुरक्षित करणे हा या योजनेचा उद्देश आहे. तुमच्याही घरात 10 वर्षांपेक्षा कमी वयाची मुलगी असेल तर तिचे सुकन्या समृद्धी खाते उघडून तुम्ही तिच्या उच्च शिक्षण आणि लग्नाच्या भविष्यातील खर्चाच्या काळजीतून मुक्त होऊ शकता.

या योजनेत प्रति वर्ष रु. 250 ते रु. 1.5 लाख रुपये जमा करता येतात. या योजनेअंतर्गत उघडलेल्या खात्यावर सरकार जास्त व्याज देते. सुकन्या समृद्धी योजना खात्यात जमा केलेली रक्कम 50% मुलगी 18 वर्षांची झाल्यावर आणि उर्वरित 50% ती 21 वर्षांची झाल्यावर काढता येते. या योजनेत आयकर कलम 80C अंतर्गत कर सूट देण्याची तरतूद आहे.

अनेक फायदे असूनही, या योजनेत काही तोटे देखील आहेत, ज्या सुकन्या खाते उघडण्यापूर्वी जाणून घेतल्या पाहिजेत. याच लेखात सुकन्या समृद्धी योजनेचे फायदे आणि तोटे याबद्दल तपशीलवार माहिती देणार आहोत.

वयाच्या 18 व्या वर्षापर्यंत अर्धे पैसे काढता येतील

तुम्ही तुमच्या मुलीच्या जन्मानंतर लगेचच SSY मध्ये गुंतवणूक केल्यास, गुंतवणूक 15 वर्षे होईपर्यंत तुम्ही योजनेमध्ये योगदान देऊ शकता. मुलगी 18 वर्षांची होईपर्यंत मॅच्युरिटी रकमेच्या 50% रक्कम काढता येते. आणि मुलगी 21 वर्षांची झाल्यावर उर्वरित रक्कम काढली जाते.

पूर्ण 64 लाख कधी मिळतील

जर कोणी सुकन्या समृद्धी योजना योजनेत दरमहा 12500 रुपये जमा केले तर ही रक्कम एका वर्षात 1.5 लाख रुपये होईल. जे पूर्णपणे करमुक्त असेल. गुंतवणुकीवर 7.6 टक्के दराने व्याज मिळते. यामुळे मॅच्युरिटीवर चांगला निधी जमा होतो. जर मुलगी 21 वर्षांची असेल तर तिला मॅच्युरिटीवर 63 लाख 79 हजार 634 रुपये मिळतील. या योजनेत तुम्ही गुंतवलेली रक्कम 22,50,000 रुपये आहे. आणि व्याजाची रक्कम 41,29,634 रुपये असेल. अशाप्रकारे, जर कोणत्याही गुंतवणूकदाराने 12500 रुपये जमा केले, तर तो 21 वर्षांचा होईपर्यंत तो 64 लाख रुपयांचा मालक होऊ शकतो.

Sukanya Samriddhi Yojana करात सूट मिळते 

सुकन्या समृद्धी योजनेत, गुंतवणूकदाराला गुंतवलेल्या रकमेवर सूट मिळते. या योजनेत जास्तीत जास्त 1.5 लाख रुपयांच्या गुंतवणुकीवर कर सवलत मिळते. SSY मध्ये EEE दर्जा येतो. म्हणजे या योजनेत तीन ठिकाणी कागदी करात सूट आहे. त्याच वेळी, या योजनेद्वारे कमावलेल्या संपूर्ण रकमेवर कर सूट उपलब्ध आहे. याशिवाय मॅच्युरिटीवर कोणताही कर नाही. म्हणजेच, तुम्हाला 80C अंतर्गत कर सूट मिळते.

Sukanya Samriddhi Yojana ठळक वैशिष्ट्ये

  • मुलीचे सुकन्या समृद्धी खाते उघडल्याच्या तारखेपासून मुदत ठेव कालावधी 21 वर्षे आहे.
  • सुकन्या समृद्धी योजनेचा कालावधी जरी 21 वर्षांचा असला तरी पहिल्या 14 वर्षांसाठी देय आहे.
  • जर एखाद्या मुलीचे 21 वर्षे पूर्ण होण्यापूर्वी लग्न झाले तर सुकन्या समृद्धी योजना खाते आपोआप बंद होते.
  • मॅच्युरिटीनंतर खाते बंद न केल्यास, म्हणजे मुलगी 21 वर्षांची झाल्यावर, शिल्लक बँक किंवा पोस्ट खात्याच्या सध्याच्या व्याजदरावर व्याज मिळत राहते.
  • जर मुलीने 18 वर्षे पूर्ण केली तर, मुलीच्या उच्च शिक्षणासाठी मागील आर्थिक वर्षातील 50% रक्कम मुदतीपूर्वी काढता येईल.
  • प्राप्तिकर कायदा, 1961, कलम 80-C (आयकर कायदा, 1961 80C) पूर्ण भरणा करून (सुकन्या समृद्धी योजना कर लाभ) मिळू शकते.
  • जर किमान रु. 250/- दरवर्षी सुकन्या समृद्धी खात्यात जमा केले जात नाही, खाते बंद केले जाते.
  • तथापि, खाते पुन्हा उघडण्यासाठी वार्षिक रु.50/- दंड भरून खाते पुन्हा उघडले जाऊ शकते.
  • खातेदाराचा मृत्यू झाल्यास, पालकांना व्याजासह ठेव मिळते.
  • सुकन्या समृद्धी बचत ठेव गुंतवणूक ही भारत सरकारची 100% सुरक्षित योजना आहे.

Sukanya Samriddhi Yojana कागदपत्रे

  • सुकन्या समृद्धी योजना (फॉर्म) फॉर्म (पीडीएफमध्ये खालील फॉर्म पहा)
  • मुलीचा जन्म दाखला
  • पॅनकार्ड
  • आधार कार्ड
  • मतदार ओळखपत्र
  • रेशन कार्ड, वीज बिल

वरील कागदपत्रे पालकांकडून असावीत. आई-वडील म्हणजे पालक किंवा मुलाचा कायदेशीर ताबा असलेली व्यक्ती.

Sukanya Samriddhi Yojana पात्रता/निकष

  • सुकन्या समृद्धी योजना 2021 योजनेअंतर्गत, फक्त 10 वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या मुलींनाच लाभ मिळू शकतो.
  • जर पालकांना दोन मुली असतील तर दोघांसाठी दोन बचत खाती उघडली जाऊ शकतात.
  • एखाद्या आईने जुळ्या किंवा अनेक मुलींना जन्म दिल्यास त्यांच्या नावावर सुकन्या समृद्धी खाते उघडण्याची परवानगी आहे.
  • कोअर बँकिंग प्रणालीद्वारे रोख, डिमांड ड्राफ्ट, चेक किंवा बँकेद्वारे सुकन्या समृद्धी बँक खात्यात निधी हस्तांतरित केला जाऊ शकतो.
  • 21 वर्षांनंतर सुकन्या समृद्धी खाते बंद केले जाईल आणि पैसे पालकांना सुपूर्द केले जातील.

Sukanya Samriddhi Yojana अधिकृत बँकांची यादी

  • State Bank of India (SBI)
  • State Bank of Mysore (SBM)
  • State Bank of Hyderabad (SBH)
  • State Bank of Travancore (SBT)
  • State Bank of Bikaner & Jaipur (SBBJ)
  • State Bank of Patiala (SBP)
  • Vijaya Bank
  • United Bank of India
  • Union Bank of India
  • UCO Bank
  • Syndicate Bank
  • Punjab National bank (PNB)
  • Punjab & Sind Bank (PSB)
  • Oriental Bank of Commerce (OBC)
  • Indian Overseas Bank (IOB)
  • Indian Bank
  • IDBI Bank
  • ICICI Bank
  • Dena Bank
  • Corporation Bank
  • Central Bank of India (CBI)
  • Canara Bank
  • Bank of Maharashtra (BOM)
  • Bank of India (BOI)
  • Bank of Baroda (BOB)
  • Axis Bank
  • Andhra Bank
  • Allahabad Bank

Sukanya Samriddhi Yojana चे तोटे

ही योजना सुरू झाली तेव्हा तिचा व्याजदर 9 टक्क्यांहून अधिक होता, मात्र आता तो 8 टक्के झाला आहे. म्हणजे त्याचे व्याजदरही कमी होऊ शकतात, बहुतेक पालकांचे असे मत आहे की सुकन्या योजनेचे पैसे मुलीच्या शिक्षणासाठी वापरले जाऊ शकत नाहीत कारण पैसे 21 वर्षांनी, मुलीचे वय झाल्यावर लग्नायोग्य होते. तथापि, तज्ञांच्या मते, या योजनेत खालील तोटे आहेत.

Sukanya Samriddhi Yojana फायदे

कमी किमान गुंतवणूक: वार्षिक किमान रु. 250 प्रति वर्ष, हे बचत खाते जाड आणि पातळ माध्यमातून जिवंत ठेवता येते. जसजसे तुमचे उत्पन्न वाढत जाईल, तसतसे एखाद्याच्या सोयीनुसार आणि आर्थिक परिस्थितीनुसार, त्यासोबत ठेवी जास्तीत जास्त 1.5 लाख प्रति वर्ष वाढू शकतात.  यामुळे बाजारातील इतर बचत योजनांच्या तुलनेत ते लवचिक बनते.

कर लाभ: एक ठेवीदार, एकतर आई, वडील किंवा कायदेशीर पालक, या योजनेत जमा केलेल्या रकमेवर प्राप्तिकरावर 100% कर सूट मिळवू शकतात. मुदतपूर्तीनंतरही बचत खात्यातील रक्कम करमुक्त आहे.

लवचिकता: मॅट्रिकनंतर उच्च शिक्षण घेण्यासाठी हे खाते लग्नाच्या प्रसंगी अकाली बंद करण्याचा किंवा बचतीची अंशतः रक्कम (५०% किंवा कमी) काढण्याचा पर्याय देते.

उच्च व्याज दर: SSYA मध्ये सरकारने देऊ केलेल्या सर्व लहान बचत योजनांमध्ये सर्वाधिक व्याजदर आहे. सरकारसाठी ही एक उच्च-प्राधान्य योजना आहे आणि मागील दहा वर्षांच्या सरासरी सरकारी-क्षेत्राच्या उत्पन्नापेक्षा व्याज .75% जास्त मोजले जाते.

कमी जोखीम: जरी व्याजदर दरवर्षी सुधारित केला जात असला तरी तो स्थिर असेल आणि बचत योजनांमध्ये उच्च राहील. म्युच्युअल फंड गुंतवणुकीप्रमाणे याला सरकारचे पाठबळ आहे आणि ते पूर्णपणे बाजारावर अवलंबून नसल्यामुळे, बाजारातील जोखीम कमी केली जाते.

तुमचे पैसे दीर्घकाळ अडकून राहतील

सुकन्या समृद्धी योजनेचा सर्वात मोठा तोटा हा आहे की, तुमचे पैसे त्यात दीर्घकाळ (21 वर्षे) अडकून पडतात. तुम्हाला पैसे फक्त 15 वर्षांसाठी जमा करावे लागतील, परंतु मॅच्युरिटी 21 वर्षानंतरच होते. सुकन्या खाते अकाली बंद केले जाऊ शकते फक्त काही विशेष परिस्थिती जसे- मुलीला घातक आजार किंवा अकाली मृत्यू अशा परिस्थितीत निर्माण झाली असेल. जर तुमच्याकडे कायमस्वरूपी उत्पन्नाचा स्रोत असेल आणि तुम्ही 21 वर्षांपर्यंत मॅच्युरिटीची वाट पाहू शकता, तरच या योजनेसाठी अर्ज करा.

जास्त पैसे जमा करण्यावर निर्बंध

या योजनेत तुम्ही वर्षाला जास्तीत जास्त 1.5 लाख रुपयेच जमा करू शकता. म्हणजेचं जर तुम्ही उच्च आर्थिक वर्गातील असाल आणि तुम्हाला 1.5 लाख रुपयांपेक्षा जास्त रक्कम जमा करायची असेल तर ही योजना तुमच्यासाठी अजिबात नाही. अधिक पैसे गुंतवण्यासाठी तुम्ही फिक्स्ड डिपॉझिट, पीपीएफ, एनएससी, म्युच्युअल फंड यासारख्या गुंतवणुकीच्या पर्यायांवर जाऊ शकता.

किमान ₹ 250 जमा न केल्यास दंडाची तरतूद

सुकन्या समृद्धी खाते उघडण्यापूर्वी, तुम्हाला त्याच्या दंडाविषयी देखील माहिती असणे आवश्यक आहे. या योजनेत, जर तुम्ही वार्षिक किमान रु. 250 जमा करू शकत नसाल, तर तुम्हाला रु. 50 दंड भरावा लागेल. म्हणजे तुम्ही सुकन्या खात्यात जितकी वर्षे पैसे जमा केले नाहीत, तितक्या वर्षांसाठी तुम्हाला  रु.50-रु. 50 दंड जमा करावा लागेल.

Sukanya Samriddhi Yojana खाते पाच वर्षापूर्वी बंद करता येणार नाही

कोणत्याही परिस्थितीत तुम्ही 5 वर्षापूर्वी सुकन्या खाते बंद करू शकत नाही. 5 वर्षांनंतरही, जर मुलीला जीवघेणा आजार असेल किंवा मुलगी किंवा तिच्या पालकाचा अकाली मृत्यू झाला तरच खाते मॅच्युरिटीपूर्वी बंद केले जाऊ शकते.

Sukanya Samriddhi Yojana 10 वर्षांपेक्षा मोठ्या मुलीसाठी नाही

जर तुमच्या मुलीचे वय 10 वर्षांपेक्षा जास्त असेल तर तुम्ही या योजनेचा लाभ घेऊ शकत नाही. ही योजना फक्त 10 वर्षांखालील मुलींसाठी आहे. या व्यतिरिक्त जर तुम्ही या योजनेअंतर्गत दोन मुलींच्या नावाने खाते उघडले असेल तर तुम्ही तिसर्‍या मुलीच्या नावाने सुकन्या समृद्धी खाते उघडू शकत नाही.पालकाऐवजी मुलीला संपूर्ण पैसे मिळतील.

या योजनेत, पैसे पालकांकडून जमा केले जाऊ शकतात, परंतु 18 वर्षानंतर, खाते पूर्णपणे मुलीच्या नावावर होते. याचा अर्थ फक्त मुलीला खात्यातून पैसे काढण्याचा पूर्ण अधिकार आहे. तुम्हाला कधीही पैशांची गरज भासल्यास, मुलीच्या स्वाक्षरीशिवाय तुम्ही या खात्यातून एक पैसाही काढू शकणार नाही.

मॅच्युरिटीनंतर खाते विस्तार करण्याची सुविधा नाही

सुकन्या समृद्धी योजनेत, 21 वर्षांच्या मुदतीनंतर खाते विस्तारित करण्याची कोणतीही सुविधा नाही. मॅच्युरिटीनंतर तुम्हाला पैसे काढावे लागतील आणि खाते बंद करावे लागेल. याउलट, पीपीएफसारख्या अनेक खात्यांमध्ये 5 वर्षांनंतर मुदतवाढीची सुविधाही दिली जाते.

व्याजदर बदलत राहतात

या योजनेंतर्गत उपलब्ध व्याजदर RBI च्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार प्रत्येक तिमाहीत बदलत राहतात. सध्या त्याचा व्याजदर 7.60% आहे. तो सतत कमी होत जातो.

Sukanya Samriddhi Yojana चांगली का नाही?

ही योजना चांगली नाही कारण त्याचे पैसे 21 वर्षांनी मिळतात. सामान्य कुटुंबातील पालकांचा असा विश्वास आहे की मुलगी 18 वर्षांची झाल्यावर पैशाची सर्वात जास्त गरज असते, कारण त्या वेळी मुलीला उच्च शिक्षणासाठी प्रवेश घेण्यासाठी किंवा लग्नासाठी पैशाची आवश्यकता असते.

असा विचार करा, जर मुलीच्या जन्माच्या एका वर्षाच्या आत खाते उघडले तर मुलीचे वय 22 वर्षांच्या आसपास असेल तेव्हा सुकन्याचे खाते कालावधी पूर्ण करेल. जर 18 व्या वर्षी काही शिक्षण आणि लग्न कार्यासाठी पैशाची गरज पडली तर पैसे मिळू शकत नाहीत. देशातील ग्रामीण भागात, 10 वर्षांच्या वयात खाते उघडल्यास, मुलीचे वय 31 वर्षांच्या आसपास असेल तेव्हा योजनेचे पैसे मिळतील, जे बहुतेक पालकांसाठी गैरसोईचे ठरते.

निष्कर्ष: सुकन्या समृद्धी योजना ही निम्न आणि मध्यमवर्गीय कुटुंबांसाठी मुलींचे भविष्य सुरक्षित करण्यासाठी चांगली बचत योजना आहे. आम्ही या लेखात योजनेचे फायदे आणि तोटे सांगितले आहेत. ज्या तुम्हाला माहित असणे आवश्यक आहे. जर तुम्हालाही या योजनेअंतर्गत तुमच्या मुलीच्या नावावर खाते उघडायचे असेल, तर त्याचे फायदे आणि तोटे याबद्दल माहिती असणे महत्वाचे आहे. गुंतवणुकीचा अंतिम निर्णय तो तुमच्यासाठी अगदी योग्य वाटत असेल तरच घ्या. तुम्ही तुमच्या बँकेकडून या योजनेबद्दल अधिक माहिती मिळवू शकता. मुलींच्या उज्ज्वल भवितव्यासाठी योजना चांगली असली तरी दीर्घ कालावधीची गुंतवणूक असल्याने सर्व बाजूने विचार करून निर्णय घ्या.

Leave a Comment