What is Seed Germination? मागील काही वर्षांपासून सर्वत्र सोयाबीन व इतर बियाणांचा तुटवडा आहे. कृषी विभागाच्या आव्हानामुळे शेतकरी घरगुती बियाणांचा वापर करताना दिसत आहेत; परंतु योग्य उगवण क्षमता नसल्यामुळे वेळ आणि पैसा वाया जात असल्याने शेतकऱ्यांना दुबार पेरणीची समस्या भेडसावते, त्यामुळे घरगुती बियाणे वापरण्यापूर्वी उगवण क्षमता तपासणे अत्यंत आवश्यक आहे.
उगवण क्षमता म्हणजे काय?
पेरणीसाठी वापरण्यात येणारे किती टक्के बियाणे निर्दोषपणे उगवू शकतात? याला उगवण क्षमता म्हणतात. उगवण क्षमता नेहमी टक्केवारी म्हणून पाहिली व प्रमाणित केली जाते.
बियाण्याची उगवण क्षमता तपासण्याच्या पद्धती
जर्मिनेटर टॉवेल पेपर सारख्या उपकरणांच्या सहाय्याने प्रयोगशाळेत बियाण्याची उगवण क्षमता तपासली जाते. परंतु या साधनांव्यतिरिक्त बियाण्याची उगवण क्षमता देखील घरच्या घरी तपासली जाऊ शकते.
शोषक कागदाच्या साहाय्याने उगवण क्षमता तपासणे
ही पद्धत प्रामुख्याने लहान आकाराच्या बियांची उगवण क्षमता तपासण्यासाठी वापरली जाते. या पद्धतीत कापूस एका छोट्या काचेच्या ताटात ठेवून त्यावर शोषक कागद ठेवला जातो. शोषक कागद पाण्याने ओलावला जातो.
Agriculture News : 100 पैकी 75 दाणे उगवले तरच, पेरणीसाठी योग्य बियाणे
त्यानंतर, बिया मोजल्या जातात (शक्यतो 100) आणि त्यावर ठेवल्या जातात. प्लेट झाकून जर्मिनेटरमध्ये ठेवली जाते. ताटात पुरेसा ओलावा राहील याची काळजी घ्यावी. जर्मिनेटर उपलब्ध नसल्यास 70 टक्के किंवा त्याहून अधिक आर्द्रता असलेल्या बंद खोलीत ठेवता येते.
टॉवेल पेपरमध्ये बियाणे उगवण चाचणी
दोन पेपर टॉवेल ओले करा आणि त्यामध्ये बिया (शक्यतो 100) ठेवा. कागद लाटून त्यातील खालचा ३/४ भाग वॅक्स पेपरने गुंडाळा. जर्मिनेटरमध्ये योग्य तापमान आणि आर्द्रता सेट करा आणि त्यात हे बियाणे रोल ठेवा.
वाळूमध्ये बियाणे उगवण चाचणी
एका भांड्यात वाळूने ओले करून बियाणे दीड ते दोन सेंटीमीटर खोलीवर पेरा. आणि सांगितलेल्या बिया असलेली भांडी जर्मिनेटरमध्ये ठेवावीत. आठ ते दहा दिवसांनी निरीक्षणे नोंदवावीत.
घरगुती बियाणे उगवण चाचणी
वर्तमानपत्र चार थरांमध्ये दुमडून भिजवावे. त्यानंतर दहा बिया एका ओळीत ठेवाव्यात आणि अशा प्रकारे 100 बियांचे 10 रोल करावेत आणि हे रोल पॉलिथिनच्या पिशवीत ठेवावे आणि चार दिवसांनी उगवलेल्या बियांची मोजणी करावी.
उगवण चाचणीनंतर वनस्पतींचे वर्गीकरण
विकृत झाडे: निरोगी वाढीशिवाय खराब झालेल्या आणि अनुकूल परिस्थितीत अंकुर वाढू शकत नसलेल्या वनस्पती. त्यांना बुरशीची लागण होऊ शकते.
टणक बियाणे: कडक बियाणे आवरण पाणी किंवा ओलावा बियाण्यास परवानगी देत नाही किंवा मुळे आणि काड तयार होण्यास अडथळा आणू शकतो.
बियाण्याची उगवण क्षमता कशी ठरवायची/तपासायची
वरीलप्रमाणे अंकुरित बियाणे विकृत बियाणे आणि कठीण बियाणे अशा वर्गवारीत वर्गीकृत केले पाहिजे आणि प्रत्येक श्रेणीतील बियांची संख्या मोजली पाहिजे.
उगवण चाचणीचे सूत्र
वरील सूत्रात मोजलेल्या बियांची संख्या टाकून उगवण क्षमता तपासली जाते. ही उगवण क्षमता टक्केवारीत मोजली जाते. उगवणाच्या अचूक मोजमापासाठी किमान 800 बिया वापरल्या पाहिजेत, परंतु 100 बियांची देखील उगवण चाचणी केली जाऊ शकते.
उगवणक्षमता म्हणजे बियाण्याचे प्रमाण
- 75-80% 10-15% अधिक
- 70-75% 15-20% अधिक
- 65-70% 20-25% अधिक
- 60-65% 25-30% अधिक
घरामध्ये बियाणे अंकुरित करण्यासाठी 6 स्टेप्स
1. बियाणे अंकुरण क्षमता तपासणी करण्यापूर्वी मातीचे मिश्रण तयार करा. त्यासाठी व्यावसायिकरित्या उपलब्ध सीड स्टार्टर किट वापरू शकता, ज्याला सीडलिंग कप किंवा पीट पॉट्स असेही म्हणतात. वैकल्पिकरित्या, तुम्ही वाढत्या मध्यम किंवा बियाणे-सुरू होणार्‍या मिश्रणाने कागदी अंड्याचे डबे भरू शकता. तुम्ही जे कंटेनर वापरता त्यामध्ये ड्रेनेज होल असावेत.
2. बिया मातीत किंवा ओल्या कागदाच्या टॉवेलमध्ये ठेवा. बियाणे किती खोलवर पेरायचे याबद्दल बियाणे पॅकेट वरील सूचनांचे तंतोतंत अनुसरण करा. सामान्यत: बियाण्यांच्या रुंदीच्या दुप्पट खोलीवर बिया पेरण्याचा नियम आहे. टोमॅटोच्या बियांसारख्या लहान भाज्यांच्या बियांसाठी, ते जमिनीत सुमारे एक-आठव्या इंच ते एक चतुर्थांश इंच आहे. लहान छिद्रे खोदण्याऐवजी तुम्ही जमिनीच्या पृष्ठभागाखाली लहान बिया हलके दाबू शकता.
सूर्यफुलाच्या बियांसारख्या मोठ्या बिया, जमिनीच्या पृष्ठभागाखाली खोलवर पेरल्या पाहिजेत. मातीविरहित आणि संभाव्य जलद उगवणासाठी, तुम्ही बिया ओलसर कागदाच्या टॉवेलच्या वर ठेवू शकता आणि त्यांना प्लास्टिकच्या पिशवीने झाकून ठेवू शकता. या उगवण पद्धतीमुळे एका आठवड्यापेक्षा कमी वेळात लहान अंकुर तयार होतील.
3. रोपे प्लास्टिकच्या पिशवीने किंवा झाकणाने झाकून ठेवा. सूक्ष्म DIY ग्रीनहाऊस तयार करण्यासाठी, रोपे मातीत असोत किंवा कागदी टॉवेलमध्ये असो- प्लास्टिकच्या पिशवीने, प्लास्टिकच्या आवरणाने किंवा स्वच्छ प्लास्टिकच्या झाकणाने झाकून ठेवा. व्यावसायिकरीत्या उपलब्ध सीड स्टार्टर किटमध्ये अनेकदा रोपांच्या ट्रेवर बसणारे झाकण असते.
4. बिया एका उबदार ठिकाणी ठेवा. प्रत्येक रोपासाठी आदर्श मातीचे तापमान समजून घेण्यासाठी बियाणे पॅकेट तपासा. नंतर बियाण्यांचा ट्रे एका खिडकीच्या समोर ठेवा ज्याला आंशिक सूर्यप्रकाश मिळेल किंवा समान तापमान आणि प्रकाश राखण्यासाठी बियाणे किट गरम चटईवर ठेवा. दक्षिणाभिमुख खिडक्या सामान्यतः चांगले काम करतात.
गरम, थेट सूर्यप्रकाश टाळा, कारण यामुळे रोपे नष्ट होऊ शकतात. तुम्ही साधारणपणे साठ ते सत्तर डिग्री फॅरेनहाइटच्या खोलीच्या तापमानात रोपे वाढवल्यास तुम्हाला सर्वात मोठे यश दिसेल. उत्तरेकडील हवामानात, निरोगी रोपांना प्रोत्साहन देण्यासाठी तुम्ही फ्लोरोसेंट दिवे वापरण्याचा विचार करू शकता किंवा दिवे वाढवू शकता.
5. पॉटिंग मिक्स ओलसर ठेवा. बियाणे उगवण करण्यासाठी उष्णता आणि सातत्यपूर्ण ओलावा आवश्यक आहे. माती समान रीतीने ओलसर ठेवण्यासाठी स्प्रे बाटली वापरा. जास्त पाणी देणे किंवा बिया भिजवणे टाळा.
6. मोठ्या रोपांना प्रोत्साहन देण्यासाठी पातळ रोपे. एकदा बिया फुटल्या आणि ओलसर कागदाच्या टॉवेलमधून लहान मुळे निघताना दिसली की, तुम्ही अंकुरांचे रोपण किट किंवा पॉटिंग कपमध्ये प्रत्यारोपण करू शकता. दुसरीकडे, जर तुम्ही तुमची बियाणे जमिनीत सुरू केली असेल, तर तुम्ही प्रत्येक कप किंवा कुजून रुपांतर झालेले वनस्पतिजन्य पदार्थ (सरपणासाठी याचा वापर होतो) भांड्यात रोपे पातळ करण्यावर लक्ष केंद्रित करू शकता. एक किंवा दोन स्प्राउट्स वगळता सर्व काढण्यासाठी चिमट्याचा एक जोडी वापरा. सर्वात मोठे आणि आरोग्यदायी दिसणारे अंकुर ठेवा आणि इतर काढून टाका. त्यांची माती ओलसर ठेवणे सुरू ठेवा परंतु चांगले हवा परिसंचरण प्रदान करा.